Aşağıda rakamlarla zeytin sektörüne özel sayısal ve faydalı olacak içeriklerle, kurum ve kuruluşların linklerini özet olarak paylaşalım istedik.
Ortadoğu’da bulunan zeytin ağaçlarına uygulanan karbon testleri sonuçları, zeytin ağacının M.S. 1092, 1166 ve 1198 yıllarından bugüne geldiğini göstermektedir. Bu ağaçlar dünyadaki mevcut en eski ağaçlar olduğu bilinmekte ve testler dışında kültürel olarak da 900 yaşında oldukları kabul edilmektedir. Ayrıca, dünyaca bilinen en eski zeytin ağaçlarından biri Çin’de, diğeri ise Yunanistan’da bulunmaktadır. Yapılan çember analizleriyle bu ağaçların yaklaşık 2.000 yaşında olduğu ve hala meyve verdiği bilinmektedir. Rivayetlere göre dünyanın çeşitli yerlerinde 4.000-5.000 yaşında ağaçlar olduğu bildirilmektedir. Ülkemizde ise zeytinyağı tesisleri arasında en eski olanı, M.Ö. 6. yüzyıla ait olup Türkiye’nin batısında bulunan İzmir’in Urla ilçesi yakınlarındaki antik Klazomenai kentinde bulunmaktadır.
Ülkemizin zeytin ağacı varlığı 2000’li yılların başında 100 milyon adet olarak kaydedilmiş, ancak son dönemde yapılan dikimlerle bu rakam 2014/15 sezonunda yaklaşık 169 milyon adede yükselmiştir. Son 5 yılın zeytinyağı üretim ortalaması yaklaşık 170 bin ton ve sofralık zeytin üretim ortalaması ise 527 bin tondur (Uluslararası Zeytin Konseyi Resmi Dergisi 2016-2017).
Son yıllarda ulaşılan ortalama değerlere dayanarak rakamlar şu şekildedir:
- 180 milyon zeytin ağacı
- 700.000 hektarlık zeytin üretim alanı
- Yılda 500.000 metrik ton zeytin üretimi
- Yılda 300.000 ton zeytinyağı üretimi
- Zeytin ve zeytinyağı üretimi için 500.000 aile çalışmaktadır.
- 500’den fazla sürekli zeytinyağı ekstraksiyon fabrikası
- En modern teknolojilerle çalışan yeterli rafineri ve perakende paketleme tesisleri
- Uluslararası standartlara uygun kalite kontrolü için resmi/özel laboratuvarlar
- Yılda 70.000 ton sofralık zeytin ihracatı
- Yılda 60.000 metrik ton zeytinyağı ihracatı
Zeytin ve zeytinyağı sektörü, sanayi gücünü göz önünde bulundurduğumuzda, aşağıdaki kuruluşlar tarafından desteklenmektedir:
ARAŞTIRMA VE EĞİTİM
- GTHB TAGEM Araştırma Enstitüleri:
- Bornova Zeytincilik Araştırma Enstitüsü (ZAE):
- TÜBİTAK Araştırma Enstitüleri:
- Üniversite Araştırma Enstitüleri:
- TARİŞ:
- MARMARABİRLİK:
- EİB Araştırma Birimleri:
- Ziraat/Gıda Fakülteleri
- Mesleki eğitim okulları
KÖPRÜ KURULUŞLAR
- GTHB Tarımsal Yayım Sistemi
- Ziraat Mühendisleri Odası (ZMO)
- Türkiye Ziraat Odaları Birliği (TZOB)
- Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği (TOBB)
- Ulusal Zeytin ve Zeytinyağı Konseyi (UZZK)
- Zeytin ve Zeytinyağı İhracatçıları Birliği (EZZİB)
- Zeytindostu Derneği
- Tarımsal Kooperatifler
DEĞER ZİNCİRİ AKTÖRLERİ
- Fidan yetiştiricileri
- Zeytin çiftçileri
- Sofralık zeytin üreticileri
- Zeytinyağı üreticileri
- Zeytin ve zeytinyağı işletmeleri
- Tarım Satış Kooperatifleri ve Birlikleri (TARİŞ, MARMARABİRLİK vb.)
- Yağhaneler, paketleme ve dolum işletmeleri
- Zeytin ve zeytinyağı tüccarları
DESTEKLEYİCİ VE DÜZENLEYİCİ KURUMLAR
- GTHB Birimleri (Bitkisel Üretim Genel Müdürlüğü)
- Gıda ve Kontrol Genel Müdürlüğü (GKGM)
- Eğitim, Yayım ve Yayınlar Daire Başkanlığı (EYYDB)
- Tarım Reformu Genel Müdürlüğü (TRGM)
- Tarım ve Kırsal Kalkınmayı Destekleme Kurumu (TKDK)
- Ekonomi Bakanlığı
- Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı
- TÜBİTAK
- Gümrük ve Ticaret Bakanlığı
- Milli Eğitim Bakanlığı
Bölgesel Aktörler: KOSGEB, Bölgesel Kalkınma Ajansları, TKDK ajansları, ABİGEM vb.
Bu büyüklükteki bir sektörde, zeytin ağaçlarının çoğaltılması yerine yapılaşmanın önünü açacak bir yasanın kamuoyunu meşgul ettiği ve bazı düzenlemelerin yapılabilmesi için muhalefetle anlaşma sağlandığı bir süreç yaşanmıştır. Dünya pazarında ihracatı her geçen gün büyüyen ve gelecekte besin zincirindeki en önemli aktörlerden biri olacak olan bu sağlık iksiri ürüne sahip çıkabilmek için sadece bir televizyon kanalı veya sosyal medya platformu yeterli değildir. Yukarıda listelenen kuruluşlar ve sistem içindeki her bileşen, sorumluluklarını üstlenerek “Kutsal Ağacımıza” sahip çıkmalıdır.
ZEYTİN DERGİSİ